سراسر مدت سی و پنج سال امامت امام موسی كاظم علیه السلام با حوادث و فراز و نشیب‌های سیاسی آمیخته بود. بیشتر زندگانی ایشان در زندان‌های هارون الرشید سپری شد. امام رضا علیه السلام در تمامی مدتی كه امام كاظم علیه السلام زندانی بودند دستیار و پشتوانه استوار پدر در حوادث سیاسی فرهنگی بودند. شریك غم‌ها و رنج‌های پدرشان بودند هرگز در برابر قدرت‌طلبان هوس باز، خودشان را تسلیم نكردند. ایشان راه پدر را ادامه دادند و مردم را به شدت از یاری رساندن و كمك به خلفای طاغوتی دور می‌كردند. چون امام كاظم علیه السلام بیشتر عمر شریف‌شان در زندان‌ها سپری شد، امام رضا علیه‌السلام مسئول نگهداری خانواده ایشان بودند، ایشان در این مدت طوری از خانواده‌شان مراقبت كردند، كه اجازه ندادند كسی به آنها بی‌احترامی كند، نهایت احترام را به آنها می‌گذاشتند و خطرات دشمنان را از آنان دور می‌كردند.
علاقه حضرت به خانواده‌شان در محبتی كه به امام جواد علیه السلام داشتند نیز قابل ملاحظه است. قبل از تولد امام جواد علیه السلام فردی به امام رضا علیه السلام می‌گوید شما كودكان را دوست دارید پس از خداوند بخواهید كه پسری به شما عطا كند. حضرت فرمودند: خداوند پسری به من خواهد داد كه وارث من می‌شود هنگامی كه اباجعفر علیه السلام متولد شدند، حضرت در طول شب گهواره ایشان را حركت می‌دادند و با او بازی می‌كردند. امام فرزندشان را آن قدر دوست می‌داشتند كه شب را نمی‌خوابیدند و گهواره امام جواد علیه السلام را حركت می‌دادند. به ایشان عرض شد آیا مردم با پسرانشان چنین رفتار می‌كنند؟ حضرت فرمودند: این پسر مانند عامه مردم نیست به دنیا آمدن و رشد نمودن او مانند ولادت پدران پاكش است.
رفتار امام با فرزندشان امام جواد علیه السلام آن قدر محبت آمیز و توام با احترام بود كه ایشان را به نام صدا نمی‌زدند بلكه بیشتر با كنیه مورد خطاب قرارش می‌دادند. به عنوان مثال می‌فرمودند: «ابوجعفر برای من نوشته است و من برای ابوجعفر نوشتم.» به این ترتیب می‌خواست ایشان را احترام و تمجید كنند.
نمونه دیگر علاقه و وابستگی امام رضا علیه السلام، محبتی بود كه به حضرت معصومه علیه السلام داشتند.
امام ضمن حفظ آراستگى خود در خانه، بر آراسته بودن مرد در خانه تاكيد مى نمود(1) و به آنان كه داراي امكانات هستند لازم مىشمرد تا خانواده خود را در رفاه و آسايش قرار دهند(2) و مىفرمود:
شايسته است كه مرد بر خانوادهاش از جهت مالي توجه بيشتر نمايد تا آرزوي مرگ او را نكنند.(3)
ايشان بر فراخى منزل تاكيد مىكرد(4) و مىفرمود: زندگى دنيا و لذت آن در بزرگى منزل و دوستان زياد است.(5)
حضرت رضا عليه السلام براى يكى از خدمتكاران خود منزلى خريد و فرمود چون منزل شما تنگ است در آنجا ساكن شو! آن مرد گفت پدرم در اينجا زندگى مىكرد فرمود اگر پدرت احمق بود تو هم بايد مانند او باشى!(6)
امام بر خوش اخلاقى و نيك رفتارى با خانواده توصيه مىفرمود:
«أَقْرَبُكُمْ مِنِّى مَجْلِساً يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَحْسَنُكُمْ خُلُقاً وَ خَيْرُكُمْ لِأَهْلِهِ يعنى: در قيامت كسى به من نزديكتر است كه در دنيا خوشاخلاقتر و نسبت به خانوادهى خود نيكوكارتر باشد».(7)
پي نوشت:
1) بحارالانوار، ج73، ص 100.
2) وسايل الشيعه، ج15، ص 249، چاپ اسلاميه .
3) همان .
4) مسند الإمام الرضا عليه السلام، ج2، 374.
5) مسند الإمام الرضا عليه السلام، ج2، 374.
6) بحارالانوار، ج 73، ص 153.
7) وسائلالشيعة، ج12، ص153.
