در آستانه هفته دفاع مقدس جمعی از فعالان جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی مشهد در جلسه ایده پردازی با موضوع «مسجد و دفاع مقدس» به این سوال پاسخ دادند که اهالی مسجد با موضوع دفاع مقدس و شهدا چه کارهایی می توانند انجام دهند.
فهرست دسته بندی شده ایده ها به این شرح است:
تبلیغات
– نصب برگزیده‌هایی از وصیت‌نامه‌ی شهدای مسجد و محله در مسجد (به صورت بنر، برگه‌ی کاغذی، دیوارنوشته، نصب در تابلوی مسجد و…
– برگزاری کنگره شهدای محله و مسجد (مثلا با همکاری معاونت فرهنگی شهرداری منطقه و…)
– تقدیم ثواب قرائت قرآن در مسجد هر شب به یکی از شهدای محله یا مسجد یا… (نام بردن از آن شهید قبل از قرائت قرآن)
– سابقه مسجد در دوران انقلاب و دفاع مقدس به صورت نمادین نمایش داده شود. مثلا عکس‌هایی از صحنه‌های اعزام از مسجد، فعالیت‌های فرهنگی- هنری مسجد در آن ایام، فعالیت‌های پشتیبانی جنگ (مثل جمع‌آوری کمک‌های مردمی، لباس دوختن زنان محله و…) به صورت بنر بر دیوار مسجد یا بصورت پوستر در تابلوی اعلانات مسجد نصب شود. می‌توان یک متن گزارشی و مصور از فعالیت‌های مسجد در ایام دفاع مقدس گردآوری و منتشر کرد و حتی در محله نیز توزیع نمود. (مردم، نمازگزاران و نسل جدید به بسیاری از مساجد فعال و پویای دوران انقلاب و دفاع مقدس مراجعه می‌کنند، هیچ اثری از سابقه درخشان مسجد در آن ایام نیست. هویت مسجد برای‌شان نامشخص است.)
– هر مسجد می‌تواند یک نمایشگاه کوچک از فعالیت‌هایش در دوران دفاع مقدس به صورت دائمی داشته باشد. می‌توان به جای این‌که در هفته دفاع مقدس یک نمایشگاه درباره جنگ و… نصب کنیم، یک نمایشگاه از حضور مسجد خودمان در دوره‌ی جنگ و فعالیت‌های متنوع آن برگزار کنیم. این نمایشگاه می‌تواند محدود به مسجد هم نباشد بلکه در کل محله ایجاد شود.
– برگزاری شب خاطره در منزل شهدای مسجد. (هم‌رزمان شهید را در بازدید از خانواده شهدا همراه خود ببریم تا در آن‌جا اقدام به خاطره‌گویی از شهید نمایند)(با گذر زمان بسیاری از پدرومادرهای شهدا از دنیا رفته‌اند و دیگر اعضای خانواده هم چندان خاطره‌ای ممکن است از شهید نداشته باشند و حتی ممکن است خیلی هم در فضای شهادت و مبارزه نباشند، شب خاطره در حضور خانواده شهید باعث اثرگذاری فرهنگی بر خانواده شهید هم خواهد شد.)
نمونه الگو: رزمندگان ادوات مشهد، چنین جلسه‌ای را در منزل شهدای ادوات برگزار می‌کنند
– برگزاری شب خاطره‌های محلی (رزمندگان، مردم محله و… از شهید و دفاع مقدس بگویند). این شب خاطره‌ها می‌تواند به بهانه‌های مختلف باشد، مثلا شب شهادت فلان شهید، شب آغاز فلان عملیات، هفته دفاع مقدس و…
– هر مسجد می‌تواند یک موزه کوچک از آثار و وسایل شهدا، رزمندگان مسجد و نیز فعالیت‌های دوران دفاع مقدس خودش فراهم کند.
نمونه الگو: مدرسه آینده‌سازان مشهد برای شهید عطارد(تنها دانش‌آموز شهید این مدرسه) در ورودی سالن مدرسه یک ویترین از وسایل شخصی شهید مثل چفیه، پلاک، و نیز یک تصویر نقاشی شده از شهید و… قرار داده است.
نمونه الگو: برخی از مساجد در تهران نیز در قالب یک سنگر نمادین در گوشه‌ای از مسجد، وصیت‌نامه‌ها، وسایل شخصی، عکس شهدای‌شان را قرار داده‌اند.
– تزیین حسینیه‌ها و مساجد با نمادها و نشانه‌های دفاع مقدس
نمونه الگو: آقای دلبریان(از رزمندگان مشهدی) یک طبقه از منزلش را به حسینیه اختصاص داده است و آن را با نمادها و نشانه‌های دفاع مقدس آراسته است. (بازدید مجازی: http://sangar1.irpano.ir)
– نصب عکس شهدا در ابتدای کوچه ای که به نام آنهاست
نمونه الگو: در تهران عکس هر شهید را سر کوچه با تابلوی زیبایی نصب کرده‌اند. در بسیاری از شهرها چنین کاری هم نشده است.
– نصب حجله شهدا در ابتدای هر کوچه‌ای که شهید داده است در ایام هفته دفاع مقدس و زنده کردن حال و هوای آن ایام.
– راه‌اندازی کمپین اعلام آمادگی برای در اختیار قرار دادن دیوار ملک برای نقاشی تصویر شهدا یا دیوارنویسی وصیت‌نامه شهدا و…
– آلبومی از عکس شهدا، جملات وصیت‌نامه‌ها و… فراهم کرد و در اختیار کسانی که اعلام آمادگی می‌کنند قرار داد تا خودشان طرح مطلوب‌شان را انتخاب نمایند.
– استفاده از نمادها و نشانه‌های چالش‌های اصلی امروز انقلاب اسلامی در فعالیت‌های بزرگداشت دفاع مقدس. مثلا اگر نمایشگاهی درباره‌ی شهدای دفاع مقدس برگزار می‌شود باید نمادهایی از شهدای هسته‌ای، مجاهدت علمی، اقتصاد مقاومتی و جهاد اقتصادی و… هم در آن دیده شود. باید به مخاطب این معنا را منتقل کرد که همان مبارزه در عرصه‌های دیگری امروز جاری است.
– نام‌گذاری مکان‌ها و بخش‌های مختلف مسجد(خصوصا مواردی که جدیدا ساخته می‌شود) به نام شهدای مسجد
– اهدای هدیه به هم‌نامان یک شهید در سالگرد شهادت آن شهید
– انتشار عکس‌های رزمندگان در میان آشنایان و اقوام‌شان در شرایط امروز جذاب است. می‌توان از شبکه‌های اجتماعی و نرم‌افزارهای تلفن همراه نیز استفاده کرد.
– ایجاد سنت در هیات مسجد که در یک مناسبت خاص به منزل شهدای محله برود یا یاد آنان را در هیات گرامی بدارد.
نمونه الگو: در مشهد شب شام غریبان شهادت امام رضا علیه السلام هیات مسجد به در خانه همه شهدای محله می‌رود. خانواده شهید در باز می‌کنند هیات وارد خانه می‌شود چند دقیقه‌ای سینه‌زنی می‌کنند (دم می‌گیرند) و می‌آیند بیرون.
نمونه الگو: یکی دیگر از هیات‌ها، شب آخر عزاداری دهه محرم را به عنوان شب یادبودشهدای محل و مسجد قرار داده است.
– در دهه‌ی اول محرم، عزاداری هر شب را به یادبود یکی از شهدای مسجد برگزار کنند. (عکس شهید را نصب کنند، مداح از او نام ببرد و…)
– بازنمایی حضورکلیت محله و مسجد در دوران جنگ در مسجد مثلا با نصب یک بنر با استفاده از عکس‌های آن زمان
– نصب یک طرح یا بنر از عکس شهدای مسجد که امکان این‌که مردم در کنار آن عکس یادگاری بگیرند داشته باشد.
– چاپ پوستر شهدای مسجد (خصوصا در هفته دفاع مقدس یا سالگرد شهادت‌شان) و نصب بر روی ماشین‌های مسجدی‌ها، شیشه مغازه‌دارها و…
– آماده کردن کلیشه عکس شهدا و فراخوان از مسجدی‌ها برای اجرای کلیشه بر روی دیوارهای منزل‌شان
– از رزمندگان مسجدمان بخواهیم در هفته دفاع مقدس عکس هم‌رزمان شهیدشان را روی شیشه ماشین‌شان نصب کنند.
– می‌توان در ایام هفته دفاع مقدس یا سالگرد عملیات‌ها ماشین‌نویسی را راه انداخت.
نمونه الگو: مشابه ماشین نویسی مسجدی ها در ایام محرم و فاطمیه
– آماده کردن یک کلیشه هنری و زیبا از شهدای مسجد و اعلام این‌که هر که تمایل دارد می‌تواند این کلیشه را بر روی دیوار منزلش اجرا کند.
– می‌توان با مغازه‌دارهای حزب‌اللهی محله (نانوایی‌ها، سوپرمارکت‌ها و…) صحبت کرد که یک فضای کوچک مثلا در حد یک برگه A4 یا A3 از ویترین یا شیشه مغازه‌شان را در اختیار تبلیغات مسجد بگذارند. بعد به صورت هفتگی عکس شهدای مسجد، پوستر مرتبط با دفاع مقدس و… در این مکان تبلیغی نصب شود.
– نصب تابلونوشته‌های مرسوم در جبهه در سطح محله و شهر (تابلوهای چوبی خداقوت رزمنده، خسته نباشی، لبخند بزن بسیجی و ….)
– ایجاد بنای یادبود شهدا در کنار هر مسجدی- ساخت یادمان برای شهدای مسجد
– اجرای برنامه مثل دعای کمیل، هیات و.. در معراج شهدای هر شهر در ایام هفته دفاع مقدس
– برگزاری دعا یا هیات بر سر قبور شهدای مسجد
– توزیع جزواتی حاوی خاطرات شهدا، رزمندگان، جانبازان، آزادگان هر محله در میان نمازگزاران مسجد و مردم محله
– ایجاد یک سنت سالیانه برای زیارت قبور همه شهدای محله و مسجد
نمونه الگو: بچه‌های قدیمی و جدید مسجد الجواد مشهد، روز ۲۲ بهمن هر سال قبل از راهپیمایی در گلزار شهدای مشهد جمع می‌شوند و به صورت دسته‌جمعی قبور حدود ۴۰ شهید مسجدشان را زیارت می‌کنند
– نصب آبسردکن با تصویر و نام شهدا (می‌توان از میان خیرین بانی پیدا کرد و یا از کمک‌های نهادهایی مثل شهرداری استفاده نمود)
توزیع و ترویج
– بهره‌گیری از ظرفیت مسجد برای توزیع و مصرف آثار تولید شده در حوزه دفاع مقدس (تهیه فهرستی از آثار، پالایش آثار، ایجاد نمایشگاه فروش و عرضه محصولات فرهنگی دفاع مقدس و …)
– تجهیز کتابخانه مسجد به کتب دفاع مقدس (از کتب تاریخی گرفته تا خاطرات، رمان، عکس، پوستر و…)
– برای برخی از شهدای دفاع مقدس و برخی از کتاب‌های دفاع مقدس باید یک کار گسترده و هماهنگ توسط همه مساجد صورت بگیرد تا همه مسجدی‌ها (و حتی عموم مردم) با آن شهید و آن کتاب مانوس و آشنا باشند.
نمونه الگو: اتفاقی که تاحدودی برای کتاب خاک‌های نرم کوشک سعید عاکف افتاده است.
– برخی شهدای دفاع مقدس را همه مسجدی‌ها بشناسند.
نمونه الگو: راهبردی که امام مثلا درباره‌ی شهید فهمیده اتخاذ کرد و یک شهید دفاع مقدس را به همگان شناساند.
تولید
– تدوین و تهیه یک نمایشگاه و بسته فرهنگی- رسانه‌ای ویژه هفته دفاع مقدس جهت نصب در مساجد
نمونه الگو: یک مجموعه نمایشگاهی و بسته‌های فرهنگی برای دهه‌ی فجر تولید شده که بسیاری از مدارس و مساجد هر ساله آنها را نصب می‌کنند (مثلا تصاویر صفحه اول کیهان در یک ماه قبل از پیروزی انقلاب)
– تهیه و تنظیم سیر مطالعاتی دفاع مقدس برای سطوح مختلف فعال در مسجد. (نوجوانان مسجدی، هیات امنا، اعضای پایگاه، شورای پایگاه، دانشجویان مسجدی و…)
– بسیاری از نمادها و نشانه‌های دفاع مقدس امکان این‌که تبدیل به یک محصول جهت فروش بشوند را دارا هستند. مثلا قلمدانی که با پوکه فشنگ ساخته شده یا….
نمونه الگو: پاساژ مهستان تهران
– گردآوری خاطرات شفاهی و تاریخ شفاهی هر یک از شهدای مسجد و محله و بازتولید آنها در قالب‌های هنری و فرهنگی دیگر (مثلا اجرای یک تئاتر مبتنی بر خاطره‌ای از شهید محله، چاپ یک کتاب مینی‌مال درباره‌ی شهدای محله و…)
– جمع آوری تاریخ شفاهی پدر و مادرهای شهید محله و مسجد (سبک زندگی آنان، شیوه‌های تربیتی آنها، ….)
– جمع‌آوری خاطراتی درباره‌ی تاثیرات مسجد بر سلوک و تربیت شهید محله یا مسجد. (نقش مسجد در زندگی شهید؛ چه در تربیت آنها، چه در مسایلی مثل اعزام و…)
– جمع‌آوری خاطرات رزمندگان محل از نقش مسجد در دوران دفاع مقدس (آموزش نظامی، ثبت‌نام و اعزام از مسجد، مجالس ترحیم و بزرگداشت شهدای محله، فعالیت‌هایی که در دوران مرخصی از جبهه در مسجد انجام می‌دادند، فعالیت‌های پشت جبهه در مسجد و…)
نمونه الگو: نمونه‌ای از ترسیم چنین فضایی را می‌شود در کتاب «از معراج برگشتگان» حمید داودآبادی مشاهده کرد
– جمع آوری خاطرات مردم محله و مسجد از اعزام‌ها، تشییع جنازه شهدا، مراسمات یادبود شهدا، حمله‌های هوایی، کمک به جبهه، ….
– تهیه پوستری از فعالیت‌های مسجد در دوران دفاع مقدس و نصب آن در مغازه‌های محله (مثلاً با عنوان یادباد آن روزگاران، یاد باد)
– هر مسجدی کلیه عکس‌های دوران دفاع مقدس خود را اسکن کند ـ از عکس شهدا گرفته تا رزمندگان محل، کارهای پشتیبانی جنگ، مراسمات در مسجد، استقبال از آزادگان …. ـ و به صورت cd در محله خود توزیع نماید. (می‌توان از میان حزب‌اللهی‌ها و رزمندگان محل، بانی این کار را هم پیدا کرد.)
– تهیه یک روزنگار از اتفاقات و فعالیت‌های مسجد در دوران دفاع مقدس (اعزام‌ها، شهادت بچه‌های مسجد و…)
– تهیه فهرست و نقشه ای از آدرس قبور شهدای مسجد و محله و چاپ و توزیع آن در میان مسجدی‌ها
نمونه الگو: مسجد الجواد‌علیه‌السلام مشهد چنین کاری را کرده است.
مطالبه از مسئولان
– برانگیختن حساسیت مسئولان شهری نسبت به نام‌گذاری اماکن و خیابان‌های شهر به نام شهدا
– پیگیری و مطالبه نصب تندیس و نماد شهدای هر مسجد در نزدیک‌ترین پارک به مسجد
– مطالبه نقاشی تصاویر شهدا بر روی دیوارهای محله و شهر از شهرداری (برای مطالبه دقیق‌تر باید ظرفیت‌هایی که در محله و شهر در این زمینه وجود دارد را شناسایی و به صورت یک پیشنهاد مشخص و عینی از مسئولان مطالبه کرد.)
– می‌توان از شهرداری مطالبه کرد که مکانیسم‌های تشویقی برای کسانی که در این زمینه همکاری می‌کنند تدارک ببیند. مثلا تخفیف در عوارض شهرداری و…
– مطالبه از شهرداری و سایر نهادهای فرهنگی که خانه خانواده‌هایی که دو – سه شهید داده‌اند را بخرد و تبدیل به خانه فرهنگ، یا موزه دفاع مقدس محله، کتابخانه دفاع مقدس محله و… نماید. (می‌توان از خود خانواده شهدا خواست که خانه را وقف ترویج فرهنگ دفاع مقدس کنند)(مقدمه‌ی این کار این است که شناسایی دقیقی از خانه‌هایی که این امکان را دارد صورت پذیرد)
– بچه‌های مسجد، مردم و خانواده‌های شهدا را ترغیب کنند به ایجاد وقف جهت مراسم سالگرد شهدا.
زنان
– دعوت از مادران شهید برای سخنرانی(شیوه‌های تربیتی، و…) و خاطره‌گویی در جمع خانم‌های مسجد/ مدارس دخترانه باید برای مخاطبین خاص مسجد مثل خانم‌ها برنامه ویژه داشت.
– دعوت از نخبگان خانمی [مثلا استاد دانشگاه، معلم، پرستار و…] که در دوران دفاع مقدس در جبهه و یا فعالیت‌های پشیبانی جنگ حضور داشته است جهت سخنرانی و خاطره‌گویی
– نقاشی دیواری یا نصب تصویری از همه شهدای مسجد بر روی یک دیوار مسجد
نمونه الگو: مسجد صنعت‌گران و مسجد فقیه سبزواری مشهد چنین ایده‌ای را به زیبایی عملی کرده‌اند
حلقه های صالحین
– جمع‌خوانی برخی از کتب مرتبط با دفاع مقدس (از کتب تاریخی و شرح عملیات‌ها گرفته تا خاطرات شهدا، رزمندگان، اسرا و…)
– استفاده تربیتی از خاطرات شهدا و رزمندگان توسط مربی حلقه
– گردآوری موضوعی خاطرات شهدا و ایثارگران توسط اعضای حلقه صالحین. مثلا خاطرات شهدا در زمینه حفظ بیت‌المال، ساده‌زیستی، صداقت‌گویی
– نام گذاری هر حلقه صالحین مسجد به نام یکی از شهدای مسجد و تشکیل حلقه هراز چندگاهی بر سر مزار آن شهید
نمونه الگو: در حلقه‌های تربیتی مسجد صنعت‌گران مشهد، موضوع دفاع مقدس و محصولات فرهنگی تولیدشده در این حوزه(مثل کتب خاطرات جنگ، خاطرات شهدا و…) محوریت دارد. یعنی خیلی از مفاهیم دینی و تربیتی(مثل ایثار، صداقت، معنویت و…) با بهره‌گیری از این منابع به بچه‌ها انتقال داده می‌شود. اساسا مبحث دفاع مقدس یکی از سرفصل‌های ثابت هر روز حلقه‌های تربیتی به حساب می‌آید.
بسیج
– یکی از راه‌های ایجاد فرهنگ مشترک در یک جمع، مصرف محصولات فرهنگی مشترک است. این ایده انسجام فکری و هویتی پایگاه بسیج را نیز افزایش می‌دهد.
– شرط عضویت در بسیج یا عضویت فعال یا پذیرش یک مسئولیت در پایگاه بسیج مسجد، مطالعه یک یا چند کتاب در حوزه دفاع مقدس باشد. (یکی از لوازم ارتقا نیرو در پایگاه بسیج مسجد از عضویت عادی تا فعال و شورا و…. مطالعه برخی از کتب دفاع مقدس باشد که به تناسب سطح ارتقا از آسان به مشکل انتخاب گردند)
– می‌توان در بخش خواهران بسیج، مطالعه کتب خاطرات مادران شهید، همسران شهید، خانم‌های امدادگر و… را پیشنهاد کرد.
رصد و ارتباطات
– شناسایی خانواده‌های شهید، آزادگان و رزمندگانی که در مجاورت مسجد زندگی می‌کنند. (مساجد بسیاری هستند که در سال‌های اخیر ساخته شده‌اند و یا در محله‌هایی هستند که درسال‌های اخیر ایجاد شده‌اند. ضروری است که بچه‌های مسجد اقدام به شناسایی خانواده‌های شهدا وایثارگران منطقه نمایند.)
– بهره‌گیری از ظرفیت ایده‌پردازی رزمندگان و فعالان مسجدی دهه‌ی شصت برای کارهای فرهنگی امروز و فعالیت‌های هفته دفاع مقدس
– اعلام برادرخواندگی یا به عبارتی هم‌سنگرخواندگی بین مساجدی که هیچ شهیدی ندارند (مثلا بعد از دفاع مقدس ایجاد شده‌اند) با مساجدی که چندین شهید دارند
– حضور مسجدی‌ها (خصوصا بچه‌های پایگاه بسیج) در منزل رزمندگان، جانبازان، آزادگان و… در ایام هفته دفاع مقدس و تجلیل از آنان
– دیدار با فعالان عرصه پشتیبانی جنگ و خاطره‌گویی آنان و نیز تقدیر از آنها
– اهتمام بچه‌های مسجد (خصوصا پایگاه بسیج) در جهت برگزاری یک مراسم ویژه برای درگذشت پدر و مادر شهید. (از مراسم تشییع گرفته تا مراسم ترحیم و…)(عکس شهید در مراسم تشییع و ترحیم پدر و مادر شهید باشد؛ مداحان مراسم از شهید خانواده یاد کنند؛ از نمادها و نشانه‌های دفاع مقدس در مراسمات استفاده شود)
فراخوان
– فراخوان عکاسی از ایده‌های خلاقی که هر مسجدی برای شهدای خود انجام داده است و آپلود عکس‌ها در یک سایت اینترنتی
– فراخوان امانت گرفتن نمادها و نشانه‌های شخصی هر یک از رزمندگان (پلاک، عکس، پوکه فشنگ، لباس‌های رزم و…) و شهدای مسجد (وسایل شخصی، کتاب‌ها، یادداشت‌ها، نامه‌ها، وصیت‌نامه، عکس، لباس رزم، ….) جهت ایجاد یک موزه موقت دفاع مقدس در هفته دفاع مقدس. (باید رزمندگان دفاع مقدس را ترغیب کرد هر کسی یک موزه کوچک شخصی در گوشه‌ی منزلش داشته باشد.)
– فراخوان عکس‌های مربوط به دوران دفاع مقدس خطاب به مردم محله و مسجدی‌ها (از رزمندگان و شهدا گرفته تا پشتیبانی جنگ، یادبود و شب شعر و…) (این فراخوان می‌تواند از سوی شبکه‌های تلویزیونی صورت بگیرد)
بچه های بهشت” الّلهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ. وَعَجِّلْ فَرَجَهُمْ “
